Cykl życia imperium
Cykl życia imperium i w poszukiwaniu środków zaradczych. Pozycja może nie za nowa, a z tego co mi wiadomo dosyć mało rozpowszechniona i rozpropagowana – niemniej jednak ciekawa, 'bystra' i dająca do myślenia.
Cykl życia imperium i w poszukiwaniu środków zaradczych (ang. The Fate of Empires and Search for Survival) autorstwa Sir John’a Bagot’a Glubb’a po raz pierwszy została wydana w 1978 roku – niemniej dzisiaj jest aktualna jak nigdy wcześniej. Pozycja ta jest w swej istocie głęboką, a zarazem dosyć prostą analizą cyklu dotyczącego kreowania się imperiów oraz ich upadków. Sir John Glubb, jako doświadczony arabista, zdołał wyznaczyć w kilku prostych punktach powtarzalne prawidłowości względem tego cyklu i wielu różnych imperiów z naszej historii.
Sir John Bagot Glubb
Autor sam w sobie jest postacią nietuzinkową – był brytyjskim wojskowym który dosłużył się stopnia generała broni. Powołany do broni został podczas I wojny światowej do korpusu inżynieryjnego we Francji. Tam też został ranny w szczękę – która to nigdy nie powróciła do pełni sprawności. Następnie w 1920 roku przeniesiono go do Mezopotamii (Irak), a w 1930 do Transjoradnii – gdzie wykazał się umiejętnościami dyplomatycznymi. Zmienił przyzwyczajenie Beduinów do najazdów na sąsiednie plemiona.
W 1939 roku został dowódcą Legionu Arabskiego – która w przeciągu kilku lat została najlepszą jednostką wojskową arabską na świecie. Tym samym legionem dowodził także podczas I wojny izraelsko-arabskiej, po jej zakończeniu dowodził Legionami na terenach okupowanych. W 1956 roku król Husajn I odwołał go ze stanowiska – chcąc zdystansować się od interesów Wielkiej Brytanii oraz zyskać poparcie arabskich nacjonalistów – mimo wszystko pozostawali oni w przyjacielskich relacjach. Po odejściu z armii Glubb zajął się pisaniem książek oraz artykułów na bazie swoich doświadczeń.
Cykl złożony z sześciu faz
Zauważył on, że średni okres trwania narodowej świetności to mniej więcej 250 lat (mniej więcej 10 pokoleń) przyrównując to alegorycznie do życia nas samych – człowieka. W tym okresie wyodrębnia się sześć faz:
- Faza pionierów (zrywu)
- Faza zdobywców (podboju)
- Faza rozwoju gospodarczego
- Faza obfitości
- Faza intelektu
- Faza schyłku (upadku)
Zauważył także że nie wynosimy z historii właściwej nauki – ze względu, że jest ona szczątkowa oraz upatrzona uprzedzeniami, wykorzystywana przez obecnie panujące rządy do siania (właściwej dla siebie i swoich interesów) propagandy. Zauważa także, że historia w szkołach powinna być wykładana jako kompleksowa historia ludzkości – z delikatnie większym akcentem położonym na historię kraju ucznia.
Faza pionierów (zrywu)
Dla tej fazy charakterystyczna jest jurność danego narodu, który był lekceważony przez inne większe i bogatsze, lepiej rozwinięte i nastawione defensywnie. Zdobywcy zwykle są biedni, hardzi, agresywni – ale mimo wszystko także przedsiębiorczy, twórczy. Inną ważną cechą pionierów wydaje się gotowość do improwizacji oraz eksperymentowania – nieskrępowanie tradycjami (moralnościami), potrafią użyć wszystkiego co jest dostępne do realizacji swoich celów. Jako metodę każdego problemu stosują działania praktyczne – nie są ograniczeni żadnymi doktrynami.
Trudniej jest wskazać przyczyny samego zrywu takiego narodu – Sir J. B. Glubb wysuwa jednak prostą tezę: biedny i nieważny lud zostaje skuszony bogactwem sąsiadujących cywilizacji. Wszak to chciwość – nawet wg nauk ekonomicznych – jest głównym motywatorem do podejmowania działania wszelakiego.
Faza zdobywców (podboju)
Okres w którym pionierzy zaczynają powiększać swoje terytoria (poprzez geograficzne podboje albo zwiększanie wpływów) za sprawą przejęcia dobrych cech starego imperium (technologii, itp.). Nowo powstały naród imperialny jest pewny siebie, optymistycznie nastawiony i w sposób pogardliwy nastawiony do ludów ‘dekadenckich’ (starych imperiów, podbijanych przez siebie). Stosowane metody mają charakter praktyczny i eksperymentalny – na wszystkich polach, od rządzenia po militaryzm.
Faza ekspansji gospodarczej
Podbijanie nowych ziem podporządkowanych jednemu władcy automatycznie stymuluje gospodarkę – kwitnie handel, a rozległe imperia władają także rozmaitymi surowcami i dobrami. Ponadto w obrębie imperium brak wielu czynników hamujących rozwój – jak np. cła, pozwolenia importowe, koncesje, paszporty, różne języki, administracje itp. itd.
Sir J. Glubb zauważa także, że Europejska Wspólnota Gospodarcza (a nawet dzisiaj UE) jest swego rodzaju próbą zapewnienia współpracy wielu niepodległych krajów – gdzie główną przeszkodą do realizacji tego celu jest nieufność tak wielu licznych narodów względem siebie samych.
Podczas omawiania Cyklu Życia typowego imperium pojawiło się pytanie: czy imperia są użyteczne czy szkodliwe dla ludzkości. Odkryliśmy, jak się zdaje, że imperia mają pewne zalety, szczególnie w dziedzinie gospodarki oraz stanowienia pokoju i bezpieczeństwa na wielkich obszarach globu. Inną zaletą jest również rozprzestrzenienie się kultury dominującej wśród ras podbitych. Obecne zauroczenie niepodległością dla coraz mniejszych populacji zakończy się niewątpliwie powstaniem nowego międzynarodowego imperium.
Rozwój gospodarczy prowadzi do wzrostu bogactwa i obfitości – zwłaszcza klasie przemysłowców, którzy mają problem z wydawaniem swoich pieniędzy. W tej fazie znacząca staje się sztuka i luksus oraz architektura. Niemniej następuje dalszy rozwój – infrastruktury np. Wciąż są żywe ideały i cnoty pionierskie – takie jak odwaga, patriotyzm, obowiązkowość. Okres ten charakteryzuje się także wielką przedsiębiorczością – w wymiarze globalizacji, poszukiwania zyskownych przedsięwzięć po całym globie.
Faza obfitości
Nie ma wątpliwości, że pieniądze są przyczyną upadku silnych,śmiałych i pewnych siebie ludzi. Jednak upadek odwagi, przedsiębiorczości i poczucia obowiązku nie jest gwałtowny, lecz stopniowy. [...] Pierwszą ofiarą bogacenia się jest moralność. Pieniądze wypierają honor i żądzę przygód, i są stawiane jako główny cel przez najwybitniejszych młodych ludzi.
Ludzie ponadto przestają poszukiwać pieniędzy dla państwa lub wspólnot – zaczynają je gromadzić dla samych siebie. Edukacja też się zmienia – koncentruje się na wychowaniu i kształceniu w zawodach, które mogą wygenerować większe pieniądze ich posiadaczom. Następuje okres przejścia imperium w stan defensywy.
Pieniądze – obficiej dostępne niż odwaga – przeznaczane są na przekupywanie wrogów zamiast na zbrojenia. Aby uzasadnić to odejście od własnej tradycji, umysł ludzki łatwo wynajduje rozmaite uzasadnienia. Militarna gotowość czy agresywność określane są jako prymitywne i niemoralne. Cywilizowani ludzie są zbyt dumni, aby walczyć. Podbój jednego narodu przez inny zostaje uznany za niemoralny. - Cykl życia imperium, strona 43.
Faza intelektu
Ambicje młodych, niegdyś skupione wokół przygód i zaspokajania militarnej chwały, później zogniskowane na gromadzeniu bogactwa, obecnie koncentrują się na zdobywaniu akademickich zaszczytów.
Faza ta, podobnie jak faza rozwoju gospodarczego ma wpływ na podniesienie poziomu cywilizacji, kultury oraz sztuki – dokonuje się rozwój, odkrywane są nowe wynalazki (zwłaszcza w zakresie nauk przyrodniczych, rozwój medycyny itp.). W niej także występuje swego rodzaju faza przeintelektualizowania, która charakteryzuje się erupcją intelektualnej twórczości.
"Wszyscy Ateńczycy i przyjezdni spędzali czas głównie na przekazywaniu i wysłuchiwaniu nowin” – to opis pochodzący z Dziejów Apostolskich dotyczący schyłku greckiego intelektualizmu.
Chyba najniebezpieczniejszym produktem ubocznym Fazy Intelektu jest narastanie podświadomego przekonania, że ludzki umysł może rozwiązać każdy problem tego świata.
Faza Upadku
Ostatnia, najbardziej bolesna z faz. Charakteryzuje się pasywnością, pesymizmem oraz materializmem jednostek. Ale także takimi cechami jak rozwiązłość, napływem cudzoziemców (imigrantów ekonomicznych oraz ideologicznych), zwiększoną rolą opiekuńczą państwa, upadkiem religii oraz tradycji – a także, niestety drogie Panie: zwiększeniem roli kobiet (feminizmem).
Faza ta powodowana jest - w szczególności – zbyt długim okresem bogactwa oraz sprawowania władzy, egoizmem jednostki oraz utratą poczucia obowiązku. Mówiąc oczywiście w kategorii ogółu jako społeczeństwa – te cechy przeważają.
Słowem zakończenia
To co macie powyżej jest bardzo skromnym streszczeniem tego co można uświadczyć w samej książce – warto ją przeczytać, autor podaje przy każdym z etapów wiele przykładów z historii ludzkości. Nie jest też napisana (przetłumaczona) w sposób toporny – jest przystępna dla każdego, a przy tym nie jest szczególnie długa (obfita). Ponadto autor umieszcza w niej środki zaradcze, które należałoby podjąć, aby przerwać ten cykl (upadku). Nie da się jednak ukryć – wiele z tych (jeżeli nie większość) aspektów możemy dostrzec wokół nas, w naszym świecie.
Jeżeli ktoś byłby zainteresowany – można ją w sposób legalny pobrać (w różnych formatach, nawet mobilnych),przeczytać, a nawet rozpowszechniać. Do ściągnięcia (w języku polskim) jest pod tym linkiem (strona fundacji PAFERE).